गुणं जाःगु पुन्हि गुंपुन्हि, क्वाति पुन्हि

 श्रीकृष्ण महर्जन
 
संस्कृतिइ विविधता दुपिं समाज धइगु नेवाः समाज खः । ततःजि कथंया संस्कृति दुने नं समानता दुगु संस्कृति नं यक्व दु । नेवाः समुदाय दुने समानता दुगु संस्कृति धइगु छगू गुंपुन्हि खः । बुंज्या नाप तप्यंक हे स्वापू दयाच्वंगु गुंपुन्हियात क्वाति पुन्हि नापं ब्यांजा नकेगु पुन्हिया रुपय् नं नाला वयाच्वंगु दु । अथे हे धार्मिक दृष्टिकोणंनिसें नसा त्वसाया ल्याखं नं महत्वपूर्ण जूगु गुंपुन्हि धइगु छगू कथं शिक्षा कायेगुनिसें न्ह्याइपुकेगु ई नं खः ।
गुुंपुन्हि
स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु परम्परागत ज्या धइगु बुँज्या खःसा व हे बुँज्याया दृष्टिकोणं स्वल धाःसा दक्ले महत्वपूर्णगु ज्या कथं सिनाज्या खः । सिनाज्या क्वचाये धुनेवं वइगु वइगु न्हापांगु ला धइगु गुंला खः । गुंलाया बच्छिइ वइगु पुन्हि धइगु गुंपुन्हि खः । दच्छिया दुने दक्ले अप्वः नखः हनीगु गुंलाया दथुइ वइगु पुन्हि जूगुलिं धार्मिक दृष्टिकोणं तसकं महत्व दयाच्वंगु खने दु । गुंला पुन्हि धइगु बौद्ध धर्मया दृष्टिकोणं जक मखु हिन्दू व शैव धर्मया दृष्टिकोणं तकं उलि हे महत्वपूर्णगु जू । नेवाःतय्ं धायेगु याना वयाच्वंगु गुंला खँग्वःयात स्वल धाःसा गुण व ला स्वाना हे गुंला जुयाच्वंगु खः । अले गुणीला पुन्हि जुया हे गुणिला पुन्हि धाधां गुंपुन्हि धाःगु खः । गुण धइगु सामान्यतया सकारात्मक व्यवहार खः । अले धार्मिक मिखां स्वल धाःसा आध्यात्मीक चिन्तन अप्वयेकेगु, आध्यात्मीक सुख शान्ति अप्वयेकेगु अले यथार्थवादी नापं व्यवहारय् हे सुख शान्ति अप्वयेकेगु खः । उकिं गुंला धइगु गुण धर्म संचाय यायेगु पुन्हिया आर्थय् कयातःगु दु । गुँइ च्वंगु बहाः बहिलय् वना शिक्षा कायेगु नापं ज्ञान गुणया खँ सयेकेगु अर्थय् नं कया वयाच्वंगु दु ।
गुन्हु पुन्हि अर्थात गुंला पुन्हि धइगु गुंगू नाप स्वापू दुगु पुन्हि नं धाइ । उकिं गुन्हुया दुने गुता वसः पुनेमाःगु, गुछा नयेमाःगु, गुन्हु तक ब्यवहार यायेमाः नापं गुन्हु तक ख्यालः क्यनेगु ई नं धाइ । गुंपुन्हिनिसें अष्टमीया दिं तकयात हे गुंपुन्हि धायेगु यानाच्वंपिं नं मदुगु मखु । गुता बुबःया क्वाति दायेका त्वनेगु धकाः नं धाइ । अथे हे गुलिं गुलिसिनं ला ख्यालः क्यनेगु धइगु बुद्धयात मार वःगु धकाः धाइपिं नं दु । बास्तवय् गुंपुन्हि कुन्हु धइगु मूल रुपं विहार व बहिलय् वना साधना यायेगु, उपवास च्वनेगु, अपसं च्वनेगु, शिक्षा कायेगु तकं याइ । उकिं गुंपुन्हि कुन्हु बहाः बही चाःहिलेमाः धइगु नं मान्यता दु । किपुलिइ ला बाहाः चाःहिलेगु धकाः किपूया फुक्क हे बाहाः बही चान्हय् चाःहिलेगु तकं याइ । न्ह्यागुसां गुंपुन्हि धइगु गुणया पुन्हि, शिक्षा कायेगु पुन्हि, धर्म यायेगु पुन्हिया अर्थय् कायेछिं ।
क्वाति पुन्हि
गुंपुन्हियात मेगु अर्थय् धायेगु खःसा क्वाति पुन्हि खः । क्वतिया अर्थ स्वल धाःसा क्वःगु ति खः । उकिं क्वाःगु ति त्वनेगु अर्थय् हे क्वाति पुन्हि धायेगु याना वयाच्वंगु दु । दच्छिया दुने दक्ले अप्वः मेहनत याना सिनाज्या क्वचायेके धु्ंकाः शरिरया नितिं माःगु पौष्टिक तत्व थीथी कथंया बुबः क्वाति दायेका त्वनेगु याइ । क्वाति दायेका च्वनेगु नितिं प्यन्हु न्ह्यः अष्टमीया दिनय् क्वाति फ्वयेगु याइ । गुलिं गुलिसिनं मूतूचा फ्वयेगु धकाः हाकुमस्या फ्वइगु खः । अथे फ्वःगुयात चुलु वयेका थीथी कथंया बुबः दायेका त्वनीगु खः । क्वाति त्वनेगु दिं जूगुलिं पुलां पुलांपिन्सं छुचुं क्वति भ्यगः भ्यगः धायेगु याना वयाच्वंगु दु । उकिया अर्थत छुचुं नापं क्वाति नइगु अले क्वाति भेगलय् तया तइगु अर्थय् खः । तःग्वःगु कय्गू, चीग्वःगु कय्गू, मुस्या, भुते, ग्वःमाय्, ग्वःमू, चना, मस्यां, सिम्पुयात गुता बुबः धाइसा मेमेगु नं दुथ्याका क्वाति दयेकेगु याइ । क्वाति दयेकीगु इलय् चिकनय् क्वाति झ्वाँय् याइ वा लखय् दायेकेगु याइ । अले लबा, पालु, जी, छाः, हलू, चिनिसें माःमाःगु मसला तया दायेकेगु याइ । अले ग्वाराग्वारां दायेकेगु याइ । क्वति बुइ धुंकाः इमू क्वयेका झ्वाँय् याइ अर्थात चिकं ह्वाइ । अले क्वाति तयार जुइ । क्वातिया सवाः छगू ब्यागलं कथंया सवाः जुइ । क्वातिया तिया छगू मंकाः सवाः जुइसा अले क्वातिइ दुने दुगु बुबः छगः छगः न्ह्यल धाःसा उकिया थःथःगु हे सवाः दयाच्वनी । क्वति नइगु इलय् मरि नं नयेगु याइ । अथे जुया क्वाति नाप छुंचू मरि नाप नं स्वापू दयाच्वंगु खने दु । उकिं क्वाति धइगु विशेष प्रकारया नसाया रुपय् नं कायेगु याना वयाच्वंगु दु । मेमेगु इलय् त्वनी मखुगु क्वति गुंपुन्हिया हे दिनय् त्वनेगु याइ ।
क्वन्ति महाद्यः पुखू व सिलु तिर्थया मेला
गुंपुन्हि कुन्हु यलया क्वन्ति महाद्यःयात पुखुलिइ तया जात्रा याइगु चलन दु । चान्हय् हे पुखुलिइ महाद्यःया मूर्ति तइगु खःसां जात्रा धाःसा पुन्हि खुन्हु विशेष कथं याइ । कुम्भेश्वर महाद्यःया मूर्ति अथे पुखुलिइ तइगु खः । थ्यंमथ्यं ३ फिट दुगु उगु मूर्ति तया पुजा आजा याइगु अले तःजिगु जात्रा तकंयाइगु खः । उगु पुखूया लः सिलु तिर्थपाखें वयाच्वंगु लः धकाः तकं कायेगु याः । थःथःगु छेँय् ब्रम्हुत सःता थः पितृया नामय् छुचं व क्वातिया सिदा दाना बिइगु याइपिं नं मदुगु मखु । स्वनिगः पिने बागमती अञ्चल दुनेया उत्तर दिशायु लाःगु रसुवा जिल्लाय् लाःगु तसकं महत्वपूर्णगु सिलु तिर्थय् म्वः ल्हुइपिं नं म्हो मजू । तसकं महत्वपूर्णगु उगु तिर्थ धइगु तसकं च्वय् लाःगु छगू कथंया कुण्ड खःसा उगु कुण्डय् तःधंगु पुण्य लाइ धइगु मान्यता दु । अथे हे सक्वया च्वय् च्वंगु मणिचुड दहलयु नं मेला जुइ । थीथी तिर्थय् नं मेला जुइगु चलन दु । सिलु निम्हत्यपु वने मजिउ धाइगु मान्यता दु । निम्हत्यपू वन धाःसा निम्हत्यपु बाय् माली धइगु मान्यता दु । इतुंबहाःया परम्परा कथं नालातःम्ह गुरुमांपा व हे सिलु तिर्थयाम्ह जूगु व इतुम्बहाः व गुरुमांपाः न्हापां बांलाःगु स्वापू दुगुलिं इतुंबहालयु छेँ दुपिं वने मजिउ धइगु मान्यता दु । अथे हे येँया इतुंबहाःया मनूत नंवने मजिउ धाइ । न्हापा न्हापा छम्ह ज्यापुं सिलु तिर्थय् स्थान याःगु इलय् अर्घ बिइगु पात्र सामान तिर्थय् कुतुं वंगु अले उगु पात्र यलया कुम्भेश्वरया पुखुलिइ लुया वःगु धइगु न्यंकंबाखं दु । उकिं कुम्भेश्वया पुखूयात सिलु तिर्थया लः वयाच्वंगु पुखू धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु खः । अथे हे सिलु तिर्थय् वनीगु इलय् हे क्वन्ति महाद्यःया पुखिलुइ लः जाया वइगु जुया नं सिलु तिर्थ नाप स्वापू दुगु पुखू नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । उकिं सिलु तिर्थय् म्वः ल्हुइगु झ्वलय् गुलि पुण्य लाइगु धार्मिक मान्यता दु कुन्ति महाद्यःया पुखुलिइ म्वः ल्हुइगु इलय् उलि हे पुण्य लाइ धइगु मान्यता दु ।
ब्यांजा नकीगु
गुंपुन्हिया मेगु विशेषता धइगु ब्यांजा नकीगु खः । वा पिइगु ज्या क्वचाये धुंकाः बुँइ वइपिंं कीचायात नइपिं ब्यांचायात जा नकेगु यात हे ब्यांजा नकेगु धाइगु खः । घण्टाकर्णयात ध्याचलय् यंकाः ब्यांचाः क्वफाःगु न्यंकं बाखं दु । उकिं हे ब्यांचित जा नकेगु याना वयाच्वंगु खः धाइपिं नं मदुगु मखु । न्ह्यागु जूसां छगू कथंया प्राणी अले बुँइ बा स्यंकीपिं कीचात नइपिं ब्यांचित जा नकीगु धइगु हे ब्यांजा नकीगु खः । ब्यांजा नकीगु इलय् मूल रुपं भुतेहः बाय् मुस्या हलय् तया ब्यांचित जा नकीगु खः । क्वाति, मरि, भुते, पासी, तःसी, लैं, तुसि, जाकि, ला, स्वां, सिन्हः, मरिनिसें जा तकं तया थःथःगु बुँइ यंकाः ब्यांचित जा नकीगु खः । गुलि गुलिसिनं ला झन फसिच्वः व फकं ल्वाकाछ्याना दयेकातःगु ककंचा केँ तकं तया ब्यांचित ब्व तइ । थःथःगु बुँइ यंका ब्यांचित नकेगु नाप नापं थःथःगु छेँया लुखानिसें झ्याः पतिकं अले थःथःपिनिगु लागाया स्थानीय द्यःपिन्थाय् तकं ब्यांचित जा तःगु थें हे लपते तया छायेगु याइ । मेमेगु दिनय्सिबें पाक्क द्यःपिन्त ब्यांचित भाग तःथें हे लपते तया छाये यंकीगु चलन दु ।
थुगु ल्याखं स्वल धाःसा ऋतु नाप स्वापू दुगु, धर्म नाप स्वापू दुगु, गुण नाप स्वापू दुगु, ज्ञान कायेगुनिसें सकारात्मक सोचनाप नं स्वापू दुगु गुंपुन्हि खः । अले गुंपुन्हि धइगु ब्यांजा नकेगु, क्वाति त्वनेगु नापं बुँज्या नाप स्वापू दुगु नखःया रुपय् नाला कायेछिं । शरिरया नितिं माःगु पौष्टिक तत्वया नितिं बुबः दायेका क्वाः क्वाःगु त्वनेगु अले सिनाज्या क्वचाःगु लसताय् थः म्ह्याय् मस्तनिसें भिना मस्तय्त तकं पाहां ब्वना क्वाति त्वंकेगु नखःया रुपय् नालातःगु दु । उकिं तःताजि संस्कृति दुगु नेवाः समाजय् थुगु कथं गुंपुन्हिया थःगु हे कथंया महत्व दयाच्वंगु खने दु ।

किपा: सालिकराम प्रजापति

Continue

सिइपिनिगु नामय् हनिगु चखः सापारु

त्रिचन्द्र प्रतीक्षा,भायहिलादिम्ह रेखा शाक्य, Source : Jheegu.com

हलिमय् गनं मदुगु संस्कार कथं हनिगु चखः सापारुया महत्व विस्कं दु । नेपाः देय् संस्कार व तजिलजिइ तसकं हे तःमि । झीथाय् जाति कथं हनेगु नखःचखः व परम्परा नं पाः । सा याः लिसें साया प्रतिक कथं मनूया ख्वालय् चित्रांकित यानाः देय् चाहुइकेगु जुगुलिं उगु न्हि कुन्हु हनिगु चखःयात सापारु धकाः धायेगु याः ।

थ्व सापारु गुँपुन्हिया कन्हे कुन्हु अर्थात् भाद्र शुक्ल पारुया दिं कुन्हु हनेगु याइ । १५ औं शताब्दीया गोपालराज वंशावली व मल्लकालिनय् च्वयातःगुु थ्यासफुतिइ तकं ‘सायात’ खँग्वःया उल्लेख जुयाच्वंगुलिं प्राचीनकालनिसें हे थ्व पर्व हनावयाच्वंगु प्रमाणित जू ।

थ्व सापारु गुँपुन्हिया कन्हे कुन्हु अर्थात् भाद्र शुक्ल पारुया दिं कुन्हु हनेगु याइ । १५ औं शताब्दीया गोपालराज वंशावली व मल्लकालिनय् च्वयातःगुु थ्यासफुतिइ तकं ‘सायात’ खँग्वःया उल्लेख जुयाच्वंगुलिं प्राचीनकालनिसें हे थ्व पर्व हनावयाच्वंगु प्रमाणित जू ।

थ्व सापारु गुँपुन्हिया कन्हे कुन्हु अर्थात् भाद्र शुक्ल पारुया दिं कुन्हु हनेगु याइ । १५ औं शताब्दीया गोपालराज वंशावली व मल्लकालिनय् च्वयातःगुु थ्यासफुतिइ तकं ‘सायात’ खँग्वःया उल्लेख जुयाच्वंगुलिं प्राचीनकालनिसें हे थ्व पर्व हनावयाच्वंगु प्रमाणित जू ।

अनं निसें हे थुकथं दँय्दसं थ्व न्हि कुन्हु मदुपिनिगु नामं सापारु हनेगु चलन जुल धाइ । गुगु छेँय् मिसा वा मिजं सिइगु खः उगु छेँपाखें सा वा जोगी जुया देश चाहिलेगु  जुजुया हुकुम कथं वयेगु यातसा नापनापं थी थी कथंया झाँकी, थी थी द्यःया भेषय् मचा, ल्याय्मह व बुह्रात,  पुचः मुनाः वँय् जुयाः वयेगु व स्थानीय बाजागाजा तकं थुगु जात्राय् समावेश जुजुं वल ।

न्हापा न्हापा दुजः मदुगु छेँय् पाखें सा यात हे छाय्पिया यंकेगु चलन खः । ईया ह्यूपाः लिसें बुलुहुँ सा या पलेसा सा या ख्वाःपाः च्वयातःगु भ्वं व न्यकु तयाः मनूत हे वय्गु याना हल । मनुया जीवन सदांकालया नितिं मखु, जन्मलिसे मरण नं नापं वइ धइगु खँ सिउसां मन चिइ मफुम्ह रानीया नुगः तयेत याःगु चलन वास्तवय् थौंया वर्तमान अवस्थाय् नं आपालं मनूतय्गु नितिं नुगः तय्गु छगू भलसा जुया बिउगु दु ।

अथेला सापारु वनेगु चलन जुजु प्रताप मल्लया पालंनिसें सुरु जुगु धाःसां मनु सिइधुंकाः मदुपिनिगु नामय् सापारु पिकाय्गु परम्परा गोपालराज वंशावली कथं ख्वपया जुजु जयस्थिति मल्लया शासनकालय् न्ह्याये धुंकुगु खनेदु । अझ बौद्ध परम्परा कथं मदुम्ह मनूया नामय् सापारुया कन्हेकुन्हु यलया मतःया जुजु गुणकामदेवया राज्यकालनिसें सुरु जुइधुंकुगु खनेदु ।

सापारुया सम्बन्धय् सिल्भाँ लेभीया सफुतिइ हिन्दू अधिराज्यको इतिहास ‘नेपाल’ य् थुकथं च्वयातःगु दु – ” भाद्र पद  (अगस्त–सेप्टेम्बर) य् सापारु हनि । सा या ख्वाःपाः, माला इत्यादि क्वखाया मनुत लँपुइ लँपुइ प्याखं हुला व म्ये हाला वइ । नेवाः परिवारया सुं दुजः मदुगुया लुमन्तिइ सा पित छ्वयेगु याइसा कन्हे कुन्हु धुँया ख्वाःपाः पुनाः जात्रा याइ गुकियात व्याघ्राजात्रा धाइ । “

जुजु प्रताप मल्लं सापारु चखः न्ह्याकूगु किंवदन्ती दुगु खःसां नेवाः समुदायबाहेक थ्व चलन मेगु जातियापिनि मदु । मल्लकालय् नेपाल मण्डल विशेषयाना स्वनिगःलय् नेवाःतय्गु बाहुल्यता दुगुलिं थ्व नेवाःतय्गु पर्व कथं जक विकास जुयावंगु खय्माः धकाः संस्कृतिकर्मी प्रा. डा. पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठया धापू दु ।

अथे खयानं नेवाः जातिया मध्ये शाक्य व बज्राचार्यपिनि धाःसा थुकथं सापारु कुन्हु सायाः छ्वयेगु चलन मदु । इमि धाःसा येँया बलय् उपाकु वनेगु धकाः सिइपिनिगु नामय् लँपुृइ मत बिया वनेगु चलन दु ।

बौद्ध साहित्यया ललितविस्तरय् सापारुयाबारे थुकथं च्वयातःगु दु, ” गौतमबुद्ध तपस्या याना च्वंगु इलय् तपस्या भङ्ग यायेत धकाः क्लेश, मृत्यु व देवस्कन्धपिन्सं विभिन्न पहिरन एवं रुपय् वयाः एकाग्रतापाखें विमुख यायेगु कुतः यात तर छुं हे याये मफयेवं इपिं बिस्युं वन । अनलिपा देवतागण बुद्धया दर्शन याये धकाः वल तर प्यन्हु तक पिया तिनि दर्शन याये खन ।”

ललितविस्तरया लिधँसाय् सापारुया परम्परा पुलांगु खः धकाः थुइके फु तर मध्यकालय् थुकिया स्वरुपय् हिउपा वःगु जुइफु धायेछिं । अथेहे लिच्छविकालया अभिलेखय् गौ युद्ध उत्सव धकाः च्वया तःगुलिं नं लिच्छविकालय् सापारु हनेगु याः धइगु छम्हनिम्ह इतिहासविद्तय्गु धापू दु ।

इतिहासविद्तय् धापू कथं येँ सिबें न्हापा ख्वपय् सापारु हनेगु चलन दुगु धाइ । थ्व जात्रा ख्वपय् च्यान्हु तक हनेगु परम्परा दु ।

गुँपुन्हिया सनिलंनिसें सुकुध्वाखाय् च्वंगु नासः द्यःयाथाय् पुजा याये धुंकाः धाँ बाजं, तःबाजं, धिमय् बाजंया मंका तालय् घिन्ताङघिसी (लट्ठी नाच) या पुचलं ख्वप देय् चाहुलेगु यासें सापारु कृष्णाष्टमीया दिं कुन्हु सम्पन्न याइ । ख्वपया सापारुया मू आकर्षण धइगु हे घिन्ताङघिसी प्याखं खः । विशेषयाना घिन्ताङकिसीइ मस्त व ल्याय्म्ह ल्यासेत पुचः पुचः दयेकाः ख्वाःपालय् अनेक रंगं इला, न्ह्यःने लाःथें वसः पुनाः फयांफत्तले जात्रा स्वकुमियात न्हिकेगु कुतः याइ । अथेहे ल्हातय् नं थी थी प्रकारया ज्यावःत थवं थवय् ल्वाकाः बिस्कं कथं न्ह्याइपुका प्याखं हुला नगर परिक्रमा याइ ।

अथेहे, वाउँगु करिब १५ फिट ताः हाकगु प्यंपु पंयात ताःहाकगु पाखें तयाः आयाताकार रुपय् चिनाः उकियात हे थी थी कापतं भुनाः तहामचा दयेकी । तहामचाया छ्यनय् सा या चित्र, सु या नेकू तयाः मदुम्ह छेँ दुजःया किपाःत तयाः कुसां कुइकी । तहामचायात पंया च्वकाय् तयाः मदुम्हेसिया थःथितिपिन्सं ब्वहय् तयाः नगर नगर परिक्रमा याइ । अथे जुगुलिं ख्वपया जात्रा स्वयेबलय् सु मदुगुया लुमन्तिइ तहामचा पिकागु धकाः सिइके अपू । तहामचायात नगर परिक्रमा याके न्ह्यः मदुम्ह मनूया मू लुखाय् पुरोहितं क्रियापुत्रपाखें संकल्प याकाः विधि पूर्वक पूजा यायेमाःगु चलन दु ।

संस्कृतिकर्मी प्रा डा. पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठया धापू कथं ख्वपया तालाको त्वाःया कुम्हातय्सं धाःसा मृतात्माया शान्तिया नितिं चा या सा दयेका नगर परिक्रमा याकेगु याइ । कुम्हातय्सं थःगु मौलिक पुख्यौली पेशायात कय्च्याना हे चा या आकर्षक सा दयेकाः नगर चाहुकिगु खः । सायाः लिसें मदुम्हेसिगु लुमन्ति वइकथं करुणरस प्रधान गीति लीला, रामायण व श्रीकृष्ण लीला तकं क्यनेगु नं याः ।

कीर्तिपुरय् हनिगु सायाः धाःसा येँ यल व ख्वपसिबें छुं पाःगु हे खनेदु । थन मनू मदुगुया लुमन्ति व न्हूगु छेँ दयेकूगु वा न्याःगुया अवसरय् सा पिकाइगु चलन दु । थनया सापारुया मू विशेषता अथवा भिन्नता धइगु गंगु छ्यंगुयात चाकलाःगु आकार दयेकाः लँपुइ लुया हयेगु याइ । गुकियात, धाकः लुइगु धाइ ।

किपूया सापारुयात धेधेपापा धायेगु चलन दुसा गुलिसिनं झ्याँझ्याँ पापा नं धायेगु याः । किपुलिइ सापारु धकाः बाजंया लिसें धेधेपापा, वँय्या भेषय्, मिजंत मिसाया भेषय् अथेहे सिइपिनिगु नामय् ख्वाःपालय् मेगु ख्वाःपाः तयाः आपालं पर्सिं हिनाः वइपिं अथेहे छत्रं कुइका बाजं न्ह्यःने तया झ्वलिक वइपिं , अथेहे ख्यालं हे क्यनेगु याना नगर चाहुला हनेगु याः । येँया ग्वल देशय् (पशुपति देवपत्तन) नं सापारु हनि । स्वन्हू तक जात्रा हनिगु थाय् थ्व हे छगू जक खः ।

थौंकन्हे स्वनिगलं पिने पोखरा, पाल्पा, हेटौंडा, वीरगञ्ज, नेपालगञ्ज, धरान, धनकुटा, विराटनगर, बाग्लुङ, अर्घाखाँची आदि सहरय् नं सापारु हनेगु चलन दु अथे हे नेपाः पिने आसाम, दार्जिलिङ व सिक्किमय् बसोबास यानाच्वंपिं नेवाःतय्सं तकं छुं दँ न्ह्यःनिसें सापारु हनेगु चलन सुरु याना हःगु खनेदु । थ्व नं छगू नेवाःतय्के थःगु जाति व संस्कारयात म्वाका तयेमाः धइगु चेतना ब्वलना वःगुया सकरात्मक बिचाः कथं कायेछिं ।

थ्व जात्रायात नेवाःतय्सं थःगु पहलं हनावयाच्वन सा गैह्र नेवाःतसें धाःसा विशेषयाना व्यङ्ग्यात्मक, हाँस्यव्यङ्ग्य, नाटक मञ्चन, प्रहसन, गाईजात्रा पत्रिका पिकया थुकियात थःगु हे कथं हनावयाच्वंगु दु । थ्व दिंया लुमन्तिइ आपालं सञ्चार माध्यमपाखें छवाः यंक हे हाँस्यव्यङ्ग्य नखःया रुपय् थी थी देशया अवस्थायात कयाः तप्यंक धाये मजिउगु खँयात व्यङ्ग्यात्मक रुपं संप्रेशन यायेगु यानाच्वंगु दु ।

अथेहे छेँ जः मदुगु अवसरय् मदुम्हेसित मोक्ष चू लायेमाः धकाः याइगु ज्याखँयात जात्राया नां बियाच्वंगुयात कया नं आपासिनं थुकियात कयाः सः पिज्वयेकेगु याना हयाच्वंगु खनेदु । थौंया इलय् थुखे पाखे नं बिचाः यायेमालिगु खनेदु । अथेला नेवाःतय् खँ ल्हाय्बलय् थःम्ह याये त्यनागु वा यानागु ज्याखँ अःखः जुइवं वा मनं मखंगु ज्या जुइवं गज्यागु जात्रा जुल धायेगु बानी दु ।

Nepali Version

त्रिचन्द्र प्रतीक्षा

हामी संस्कार र संस्कृतिमा एकदमै धनी छौँ, हाम्रो रीतिरिवाजमा विविधता छन् । गाईजात्रा धार्मिक, सामाजिक, ऐतिहासिक, सांस्कृतिक रूपले महìवले भरिपूर्ण रमाइलो जात्रा पनि हो ।

जनैपूर्णिमाको भोलिपल्ट अर्थात् श्रावण शुक्ल प्रतिपदाका दिन यो पर्व मानिन्छ । गाई वा गाईको रूपमा मानिसलाई सिँगारेर नगर परिक्रमा गरी मनाइने यो पर्वको बारेमा १५ औँ शताब्दीको गोपालराज वंशावली र मल्लकालमा लेखिएको ‘ठ्यासफू’ मा समेत ‘सायात’ शब्दको उल्लेख भएबाट प्राचीन कालदेखि नै यो पर्व मनाउँदै आएको प्रमाणित हुन आउँछ । नेपाल भाषाको ‘सायात’ (सापारु) शब्दको अर्थ नेपालीमा ‘गाईजात्रा’ लगाइन्छ । 

शास्त्रीय मान्यताअनुसार मानिसले मरेपछि स्वर्ग जाने बाटोमा पर्ने वैतरणी नदी तर्नुपर्छ । वैतरणी तर्न गाईको पुच्छर समातेर मात्र सकिन्छ र त्यसपछि मात्र स्वर्ग पुगिन्छ भन्ने हिन्दूहरूको जनविश्वास छ । यसरी मृतआत्माले यमलोक प्रवेश पाई मुक्ति पाउने गरुड पुराणमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ भने यस पर्वका बारेमा पद्मपुराणमा समेत उल्लेख छ । सांस्कृतिक जीवनका प्राचीन कालदेखि चल्दै आएका गाईसम्बन्धी अनेकन् धार्मिक आस्था, निष्ठा र उपयोगितामा ‘गाईजात्रा’ को जन्म भएको देखिन्छ । 

यो दिन माता र पृथ्वीको रूपमा हिन्दू संस्कारमा पूजनीय गाईको जात्रा पनि हो । जात्रा निकाल्ने चलन कहिलेदेखि सुरु भयो भन्ने तिथिमिति निश्चित नभए तापनि एक भनाइअनुसार राजा प्रताप मल्लको समय ने.सं. ५७५ (वि.सं. १५१२) मा उपत्यकामा बिफरको महामारी फैलियो । त्यसै महामारीले धेरै जनताको मृत्यु हुनाका साथै प्रताप मल्लका कान्छा छोरा चक्रवर्तेन्द्र मल्लको पनि मृत्यु भयो । प्यारो छोराको मृत्युको शोकमा व्याकुल रानीलाई ‘मानिसहरू अन्यत्र पनि मरेका छन् र मर्छन्’ भनी देखाएर चित्त बुझाउने प्रयास स्वरूप राजाले देशवासीलाई वर्ष दिनभित्र मृत्यु भएकाहरूको नाउँमा आफन्तले गाईजात्रा निकाली नगर परिक्रमा गराउन हुकुम जारी गरेका थिए । 

उता भक्तपुरमा गाईजात्रा निकाल्ने परम्परा गोपालराज वंशावलीअनुसार राजा जयस्थिति मल्लको शासनकालमा ने.सं. ५०० (वि.सं. १४३७) मा नै सुरु भइसकेको देखिन्छ । ललितपुरमा भने बौद्ध परम्पराअनुसार दिवङ्गत आफन्तहरूको नाममा गाईजात्राको भोलिपल्ट निस्कने मतयाः जात्रा राजा गुणकामदेवको राज्यकालमा नै सुरु भइसकेको देखिन्छ । 

संस्कृतकर्मी प्रा. डा. पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठ गाईजात्राबारेमा बताउनुहुन्छ, राजा प्रताप मल्लले गाईजात्रा पर्व चलाएको किंवदन्ती भए पनि नेवार समुदायबाहेकले गाईजात्रा गर्ने प्रचलन रहेको पाइँदैन । मल्लकालमा नेपाल मण्डल विशेषगरी काठमाडौँ उपत्यकामा नेवार समुदायको मात्र बसोबास भएको स्थान भएकाले गाईजात्रा नेवार समुदायले मात्र मनाउने पर्वका रूपमा विकास भएको पाइन्छ । 

बौद्ध साहित्यको ललितविस्तरमा गाईजात्राबारे केही प्रसङ्ग लेखिएको पाइन्छ । ललितविस्तरका आधारमा गाईजात्राको परम्परा पुरानो हो भन्ने बुझिन्छ तर मध्यकालमा यसको स्वरूपमा परिवर्तन आएको हुनसक्छ । यस्तै लिच्छविकालको अभिलेखमा गौ युद्ध उत्सव भनी लेखिएको पाइएकाले लिच्छविकालमा पनि गाईजात्रा मनाइन्थ्यो भन्ने केही इतिहासविद्को भनाइ छ । 

इतिहासविद्का अनुसार काठमाडौँमा भन्दा पहिले भक्तपुरमा गाईजात्रा पर्व मनाउने गरेको भनाइ देखिन्छ । यो जात्रा भक्तपुरमा आठ दिनसम्म मनाइने परम्परा छ । विशेषगरी घिन्ताङकिसीमा बकेटाकेटी र युवायुवतीको समूह मिलेर हातमा काठको ज्यावल लिई त्यसलाई आपसमा ठोक्काउँदै अनौठो र रमाइलो किसिमले नाच्दै नगर परिक्रमा गर्छन् । यस्तै, हरियो करिब १५ फिट लामा चारवटा बाँसलाई ठाडो पारेर आयाताकारमा बाँधेर त्यसलाई कपडाले बेरेर तहामचा बनाइन्छ । तहामचाको शिरमा गाईको चित्र, परालको सिङ राख्ने साथै मृतकको तस्वीरसमेत राखेर छाता ओढाइन्छ । तहामचालाई बाँसको नोल लगाएर मृतकका आफन्तले काँधमा बोकेर नगर परिक्रमा गराइन्छ । संस्कृतिकर्मी प्रा. डा. पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठका अनुसार भक्तपुरकै तालाकोस्थित कुमालेले मृतात्माको शान्तिका लागि माटोको गाई बनाएर नगर परिक्रमा गराउँछन् । गाईसँगै मृतकको स्मृति झल्काउने करुण रसप्रधान गीति लीला, रामायण र श्रीकृष्ण लीलासमेत प्रदर्शन गरिन्छ । 

कीर्तिपुरमा मनाइने गाईजात्रा अन्यत्रको भन्दा अलि भिन्न पाइन्छ । यहाँको गाईजात्राको मुख्य विशेषता अथवा भिन्नता भन्नु सुकेको छालालाई गोलाकार बनाई घिसारेर ल्याउने गरिन्छ, जसलाई धाकः लुइगु भनिन्छ । यस कार्यमा अग्रपङ्क्तिमा विभिन्न मुखुन्डो लगाएका मानिसहरूको नाचलाई लगिन्छ । यसलाई स्थानीयहरू धेँधँपापा नाच भन्छन् । यसरी मृत्यु भएको परिवारका सदस्यले सहभागिता जनाएर नगर परिक्रमा गरिन्छ । अन्यत्र मनाएजस्तै पशुपति देवपत्तनमा पनि गाईजात्रा मनाइन्छ । यहाँ तीन दिनसम्म लगाएर जात्रा मनाउने यो एक ठाउँ मात्र हो । 

आजभोलि नेवार समुदायमा मात्र सीमित नभई अरू जातिले पनि विविध कार्यक्रम गरेर गाईजात्रा मनाउँदै आइरहेका छन् । जस्तैः व्यङ्ग्यात्मक, हास्यव्यङ्ग्य, नाटक मञ्चन, प्रहर्सन, गाईजात्रे पत्रिका समेत प्रकाशित भएको हुन्छ । गाईजात्राको अर्थ दिवङ्गतको नाममा खुसी मनाएको अर्थात् जात्रा गरिएको होइन । त्यसैले यस्तो संवेदनशील विषयलाई अर्थका अनर्थ लाग्ने गरी गरिएको नामाकरणप्रति समयमै सजग एवं सचेत हुनुपर्ने देखिन्छ ।

Photo : Raj Shrestha

गथांमुगः र घण्टाकर्ण एकै होइन

विनय राजोपाध्याय, Source : http://jheegu.com/180809b/

गथांमुगःलाइ घण्टाकर्ण भनी भन्ने गरीन्छ, जुन सहि होइन । किनभने घण्टाकर्ण भन्ने राक्षसको बेग्लै कथा छ । उ अन्तै कतैको देवता नमान्ने नास्तिक हो । सायद उ भारत, काशीको हुनुपर्छ किनकि त्यहाँ कर्णघण्टा भन्ने पोखरी छ र नजिकै घण्टाकर्णको मुर्ति पनि छ । त्यो घण्टाकर्णको पौराणिक कथा र काठमांडौं उपत्यकाको गथांमुगःको पौराणिकता अनि यो गथांमुगः चाड मान्ने कारणबारे धेरै नै भिन्नता छ ।

रुद्रायमल तन्त्रको कथामा रहेको घण्टाकर्णलाइ तानतुन पारेर काठमाडौं उपत्यकाको संस्कृतिमा मिलाएर हेरिँदा त्यस्तो देखिएको मात्र हो । कुनै बेला (खस समुदायको सञ्चार माध्यममा बर्चश्व रहेको बेला) नेवार शब्दलाई सञ्चार माध्यमले आफुखुशी उल्था गरी नेवार भाषामा गँ भनेको घण्टा र था भनेको वजाउने वा अड्केको र मुगः भनेको हृयामर यानेकि घन मानेर यो गथांमुगः भनेको घण्टा बजाउने हो र यो घण्टाकर्ण सँग नै सम्वन्धीत चाड हो भनी फुकि दियो । जस्ले गर्दा यो भ्रम श्रृजना भएको हो । आज पनि यही कुरालाई नजिर बनाई आफ्नो मौलिक परम्परालाई पाखालगाई त्यसैलाई नै अँगीकार गरी वस्न त भएन नि । जवकि यो चाडको नाम गथांमुगः हो गँथामुगः होईन ।

किपा: सालिकराम महर्जन

बास्तबमा गथांमुगः भनेको दोवातो चौवातो चोक इत्यादी हो । किलागः, प्यंगःथां, नौमुगः, चिकंमुगः,प्यङ्गःथां आदि टोलको नामको अन्तिममा आएका यस्तै गः, थां, मुगःले पनि यो कुराको पुष्टि हुन्छ ।

परापूर्वकालमा नेपाल मण्डल एक प्रशस्त उब्जाउशील भूमि भएको ठाउँ थियो । यहाँ उब्जनी मनग्ये हुन्थ्यो । खेती किसानी सबै भूमिमा गर्न त्यो बेला जन संख्या कम भएको कारणले असम्भब प्रायः थियो । घाम, पानी, असीना, हावा, हुरी केही नभनी खेती किसानी सबै भूमिमा गर्नु मुश्कीलको काम थियो । केही गरी फसल बिग्रेमा वा खेती किसानी गर्न नपाएमा बर्षभरीको लागी अन्न पुर्‍याउन सकिंदैन थियो र अन्न संकट हुन सक्थ्यो । त्यसैले यो काम मरी मरीकन जसरी भए पनि यहाँका किसानहरुले गर्नु नै पर्दथ्यो । भनिन्छ रोपाँइको बेला घरमा कोही ब्यक्ति मरे देखि त्यस लाशको शतगती समेत नगरी रोपाँइ नसके सम्म सुकुलमा बेरी एक कुनामा थन्क्याउँदै सबै परीवार रोपाँइमा नै ब्यस्त भई रहन्थ्यो र रोपाँइ सकी सके पछि मात्र त्यस लाशको शतगति काजक्रिया गरीन्थ्यो रे ! ऊ बेला । त्यसैले यस रोपाँइ गर्ने कार्यलाई नेपाल भाषामा सिन्हां ज्याः भनि भनिन्छ । सिन्हांको अर्थ मरेर र ज्याःको अर्थ काम भन्ने हुन आउँछ । अर्थात मरी मरीकन जसरी भए पनि गर्नु पर्ने काम । साँच्चै यो सिन्हां ज्याः गर्नु भनेको आफ्नो जिउ ज्यानै फालेर गर्नु पर्ने काम थियो । मरी मरीकन जसरी भए पनि जे गरेर भएपनि गर्नु नै पर्दथ्यो यो काम । नत्र त वर्षभरी राज्यमा अन्न संकट पर्न सक्थ्यो । अनि भोकमरी लाग्न सक्ने सम्भाबना एकदमै थियो । 

माटो सम्याउनु, डल्ला फोर्नु, सिंचाईको लागी कुलो खन्नु आदिर् इत्यादि किसानी काम गर्नु भनेको साधारण काम होईन । यो त एकदमै बलिया बलवानहरुले मात्र गर्न सक्ने काम थियो । तर राज्यमा सबै मान्छेहरु बलवान हुंदैनथ्यो त्यसैले यस्तो काम गर्न भूतको साधना नगरी सम्भव थिएन । यस्तो काम गर्न भूतको साधना गरी मान्छेमा भूत चर्ढाई यो काम फत्ते गर्नु पर्दथ्यो । प्रत्येक सिन्हा ज्याः भन्दा पहिले अक्षय तृतिया भन्दा एक दिन अघि भूत दुकाय्गु भनि शहरमा भूतलाई भित्र्याउने काम हुन्थ्यो । अनि यो भूत चढाएको मान्छेको सहायताले सिन्हा ज्याः सजिलै गर्न सकीन्थ्यो । सिन्हा ज्याः सकि सके पछि यो भूतहरुको कुनै कामै थिएन । त्यसैले यिनीहरुलाई भगाउनु पनि जरुरी थियो किनकि साधारण मान्छेले भन्दा भूत चढेको मान्छेले एकदमै वढि त काम गर्दथ्यो तर एकदमै धेरै धेरै नै खाना पनि खाँदथ्यो । त्यसैले यी भूतहरुलाई बर्षभरी नै पाली राख्न त असम्भब प्रायः थियो । यसै कारणले गर्दा भूतहरुलाई भगाउनु अत्यन्तै जरुरी थियो । भूतहरुलाई सिन्हां ज्याः सकी सके पछि यानेकी भूतहरुवाट चाहिने जति काम लिई सके पछि यिनीहरुलाई श्रावण कृष्ण चतुदशी अर्थात दिल्लागा चह्रे गथांमुगः चह्रेको दिन तान्त्रोक्तबिधि पूर्वक भगाईथ्यो । 

गथांमुगः भनेको भूतहरु बस्ने सामुहीक ठाउँ हो । जुन छ्वासः(क्षेत्रपाल, चौबाटो) हो । त्यसैले यस दिन आ-आफ्नो टोलको छ्वासमा नर्कट बाँसको तिन मुठालाई उठाएर बिहानै देखि चौवाटोहरुमा ठड्याउँथ्यो । अनि घरघरवाट भूत भगाएको स्वरुप पुटलीहरुबनाई त्यसमा झुण्ड्याउन पर्ठाईन्थ्यो । त्यस नर्कटवाँसको मुठामा डरलाग्दो भूत वा भूतनीको आकृति बनाई, टाँसी, एक जना तल्लो जातको बालकको शरीरमा मनपरी लेखि, एउटा दहिको भेगुतमा त्यस हेरचाह गर्नै वालकलाई पेट तन्न भईकन दहि चिउरा खुवाई, “ॐ शान्ति जय नेपाल आजु जय हा……” भन्न लगाउँदै, त्यही खाली दहि भेगुतमा पैसा माग्न लगाई, हेरचाह गर्न लगाईन्छ र साँझ साँझ परे पछि टोलवासीहरु सबै मिलि त्यसमा विभिन्न तान्त्रिक पुजा गरी दहि चिउरा खुवाई एक मुठा पराल बाली त्यस नर्कटको झ्याङ्गलाइ तिन पल्ट परीक्रमा गर्न लगाई धाली त्यसैमा त्यो वच्चालाई वस्न लगाई टोलवासीहरु सवै मीली तानी खोलामा लगी मिल्क्याई बहाउने काम गरीन्छ । खोलामा वहाई सके पछि ती तान्ने सवै मुख धोई घर र्फकने चलन छ । यस दिन भूतहरु संग यताउति जहिँ तहीँ भेट हुन सक्ने भएकोले सबैले अनिबार्य रुपका फलामको औंठी लगाउनु जरुरी थियो नत्र त त्यो ब्यक्तिलाई भूतले दुःख दिने सम्भाबना धेरै थियो । भनिन्छ फलाम धारण गरेको ब्यक्तिलाई भूतले दूःख दिंदैन । 

बेलुकि पख सबैको घरमा भूत फेरी भित्र आउँला भनी ढोका ढोकामा तिन खुट्टे किल्ला ठोकी बिशेष पूजा गरी तारण लगाउने काम हुन्छ । यस पछि घरको मुल ढोका बन्द गरी त्यो रात कोही पनि बाहीर जाँदैन’थ्यो । यस दिन यस् प्रकारले भूत भगाई घरमा शुद्ध गर्दा खेरी घरमा बास बसि रहेको भूत प्रेतहरु पनि भागेर जान्छ भन्ने जन बिश्वास छ । यस प्रकार गर्ने घर शुद्धिलाई गथांमुगः ब्यंकेगु भनेर भनिन्छ । यदि सिन्हा ज्या नसकेको भए सिन्हाज्या सकीसके पछि मात्र सो घरमा गथांमुगः ब्यंकेगु गर्ने चलन पनि छ ।

यस दिन यसरी भूत प्रेत पिशाचहरु सबैलाई नगर बाहिर धपाई पठाउने भएकोले कुबिद्या-बोक्सी बिद्या) सिक्न चाहनेहरु, तान्त्रिकहरु मशानमा गई भूतहरुलाई लोभ देखाई फकाई वशमा लिई आफ्नो स्वार्थ सिद्ध गर्नुको साथसाथै आफ्नो तन्त्र शक्तिलाई अझै शशक्त गर्दथे । भनिन्छ वोक्सि विद्यामा तव मात्र पूर्ण पारङ्गत भएको मानिन्छ रे जव कोहि वोक्शी सानो भई करुवाको माथीको मुखवाट छिरी टुटीवाट सकुशल वाहिर आउन सक्दछ त्यस्तै अजङ्गको पिपलको रुखलाई आफ्नो हत्केलामा राखि उल्ट्याउन सक्दछ । यस्तो अलौकिक क्षमता हाँसिल गर्न तान्त्रिक तथा बोक्सीहरु यस दिन आफ्नो बोक्सी बिद्यालाई अझै तिखार्न अबश्य पनि मशानमा रहेको शक्तिपीठमा पुग्दछ । त्यसैले यस गथांमुगः चह्रेको रात बोक्सीहरु आफ्नो बोक्सी बिद्यालाई बर्ढाई अझै शक्तिशाली हुन मशानको शक्तिपीठमा गई साधना गरी बस्दथ्यो । यस बेला उनीहरुले कुनै ब्यक्तिको बली भोग दिन सो ब्यक्तिको हंस-आत्मा) तानी कुचोको पुच्छर राखी, चार खुट्टाले टेकाई खसि बोकालाई जस्तै लघारी दोरीले बाँदी मशानको शक्तिपिठमा घिच्याउँदै लगी गोलको मासु, बालुवाको चिउरा बनाई खुवाई बली दिंदा रहेछ । 

phto : unknown

भनिन्छ कि यस्तो बलि आफ्नै लोग्नेको दिन सके देखि त्यो बोक्सी जस्तो शक्तिशाली अरु कोही पनि हुन सक्दैन अरे । यसरी हंस तानेको ब्यक्ति छ महिना भन्दा बढि जीउँदो रहन पनि सकिंदैन अरे भन्ने हाम्रो समाजमा बिश्वास रहि आएको छ । यस् प्रकारको चित्रहरु हामीले देउपाटनको जयबागीश्वरको मन्दिरमा र पाटनको दरवार स्क्वायर नजिक म्वमदु द्यः (छिन्नमस्ता)को भित्तामा पनि देख्न सकीन्छ । यस दिन उनीहरु यस ठाउँमा मध्य रातमा आउँदा र जाँदा आफ्नो औंलालाई मैनबत्ति जस्तै बाली वाटो नै उज्यालो बनाउँदै खुट्टा जमीन भन्दा केहीमाथी हावामा टेकि आउँदछ जस्ले जति वटा औंला बाली आउँदछ उनीहरु त्यत्तिकै जान्ने रहेछ भन्ने पनि यस् बाटै जान्न सकिन्छ । कतिपय मानिसहरु त यस्ता बोक्सीहरुलाई ठीक् गर्नु पर्दछ भन्दै मशान जाने बाटोमा धुकी बसि यस्ता आउनेहरुलाई सास्ती गर्नेहरु पनि छन् । यसरी धुकी बस्नेहरुमा तान्त्रिकहरु पनि हुन्छन् जस्ले त यस्ताहरुलाई तारण राखि सास्ती गर्दछन् तर सास्ती गर्ने भन्दा सास्ती खाने बलिया अनि शक्तिशाली भए देखि त उल्टाले उनीहरुलाई नै सास्ती गरी भगाएर तन्त्रशक्तिले कहाँ कहाँ पुर्‍याई दिन्छन् जस्ले गर्दा ति व्यक्ति रात रात भर घर र्फकने बाटो खोज्दै ठिक्क हुन्छन् । यसरी अल्मलीने अनुभव पाएका बुढापाकाहरु आज पनि भेटीन सकीन्छ ।

यस गथांमुगःको मध्यरात भूत प्रेतको साधना गरे चाँडैनै तन्त्र विद्या सिकीने जन बिश्वास पनि छ । हुनत भुत पे्रतको कुरा आजकालको युवा पिँढीलाई अपाच्य होला तर हाम्रो पूर्खाले यस्लाई स्वीकारेको छ । यो नेपाल मण्डलको आफ्नै परम्परा हो, संस्कृति हो । आफ्नो मौलिक संस्कृति माथी गर्व गर्न सिकौं । कृपया गथांमुगःलाई घण्टाकर्ण भनी बुझाउने काम नगरौं । अझ कसै कसैलेत गथांमुगःलाइ यो चाडको नाम नै बिगारी गठे मङ्गल पनि भन्ने गरीन्छ । यो त पुरा बिकृति हो । गथांमुगःलाई बाह्य सांस्कृतिक आक्रमणवाट जोगाऔं ।

(यो मेरो लेख साप्ताहिक सांस्कृतिक पत्रिका ” अमलेख “बर्ष ४ अंक ३ , मा प्रकाशित भइसकेको छ ।)

च्वमिया थुगु लेख सान्दर्भिक ताया किस्न  चित्रकारजुया ख्वाःसफुतिं ल्हयाकयागु जुल ।

किपा: सालिकराम महर्जन

Continue

Ignorance is Bliss व नेवा:समाज

Ignorance is Bliss - जिं थ्व धापु थौं कन्हय अप्व: हे छ्यलेगु याना । जिगु खँ न्यनीपिन्त ला शायद इरिटेट हे जुइगु जुइ, मयेया वइ जुइ । न्ह्याबलें व हे खँ धका । तर छिं स्यू ला? थ्व स्वंग्व: खँग्वलय् तस्कं ज्यालगे जूगु सन्देस दु । व सन्देसं धाइ कि

'छिं वास्तविक खँ मस्यूसा छि सुखी जुया च्वने फै'
'छिके दुगु सुखया स्रोत हे छिके दुगु मुर्खता ख:'
'छिं गुलि अप्व सिल, छि गुलि विद्वान जुल, छि गुलि सत्यया सतिक वन, छि उली उली हे दु:खी जुइ'

आ: विचा: याना दिसँ - थ्व संसार हे दु:खं मुक्त जुया सुखया लँपु मालाच्वंगु इलय थ्व Ignorance is Bliss धैगु खँयात माने यायेगु जूसा, छि फतिं फक्व अज्ञानी जुइमाल, न्हूगु खँ न्यनेमजिल, मुर्ख जुइमाल, ब्वने मजिल, सयके सिइके मजिल, ख:गु खँ थुइके मजिल, सत्यया ल्यूने ब्वाँय जुइ मजिल, बस थुली यानादिल धा:साला छि अ:पुक हे सुखी जुइ ।

यदि अथे ख:सा छाय मनूत सुख मालेत उलीमछि दु:ख याना जुइगु जुइ हला? Ignorance is Bliss या संदेसं अथे धा:गु मखु । बरु छि गुलि अज्ञानी जुल, छि उली हे दुखी जुया म्वायेमा:सांतबि अज्ञानी जूगुलिं छि अथे दु:खी जूगु ख: धका छिं थुइके हे फै मखु । अथे मथुल धा:सा छित:ला आराम थें जुइ । छिके दयावइगु सुखि व सन्तोषया भावनां छित: छाय् वा गथे जुया दु:ख जुयाच्वंगु ख: धका सिइके फइमखु । मतलव छु धा:सा दु:ख छित जुया हे च्वनी, तर छिं वयात सुख भा:पिया च्वनेफु, भाग्य धका मतिइ तया च्वनेफु, जीवन हे व हे ख: धका अ:पुक नाला कयाच्वंगु जुइफु । थज्यागु समस्याय लाना फेक सुखया अनुभव जुइगु यात हे Ignorance is Bliss धाइगु ख: । थ्व समस्या दुपिं मनूत संसारय यक्व हे दु, नेपालय झन यक्व दु, नेवा:त नं यक्व हे दु । जिं छित: छगू निगू दसू कने ।

दसू - १
छिं थ:गु छेँ ज:ख: स्वयादिसँ । छिं खनी कि गुलिमछि नेवा:त थ:गु छेँ ज:पिनिगु मिखाय् बांलाम्ह मनू जुइमफुगु दु । दाजुकिजाया ल्वापु, सम्पतिया ल्वापु, कलाभातया ल्वापु, भुतुलिइया ल्वापु, चिपनिपया ल्वापु, थजातक्वजातया ल्वापु । थथे ल्वाना जुइपिं नेवा:त हाकनं न्हि न्हि द्य: पुजा याना जुइ, भजन हाला जुइ, प्रसाद इना जुइ, मुना-पुचलय आदर्शया खँ कना जुइ, द्य:या न्ह्यने व छेँज:स्वया पिनेयापिं पासाभाइपिनि न्ह्यने बाँलाम्ह मनू जुया क्यना जुइ । तत:धंगु भ्वय् याना जुइ। अथे याना इपिं सुख महशुस याना जुइ, लयताया जुइ । तर इमित इमिहे दाजु किजा तता केहे पीत केहेँभत कायचा म्ह्यायचा भिन्चा थें सत्तिइपिं छेँज: पिनिगु मिखां भिं खनीमखु । छाय धा:सा छेँज:पिन्त मारे मयासा छेँय ल्वापु जुइ हे मखु । थ:हे छेँज:पिन्सं थ:यात गुलि मभिं धका थुइकाच्वंगु खँ मसिइक अथवा मस्यूपह याना फ्यास्लुगु सुख मुंका लयेताया जुइगु बानी नेवा:तयके दु । दाजुकिजा व थ:थिति धैपिं तुति सालीपिं जक ला ख: नि धका वास्ता मयासे, थम्हं बियाच्वनागु दु:खयात मखंका च्वनीपिं नं यक्व दु । थ्व धैगु हे Ignorance is Bliss या दसू ख: ।

दसू - २
नेवा:समाज गुलि पुलां? झीसं मस्यू । तर छु स्यू धा:सा समाजयात राज्य ब्यवस्था मा:, राज्य ब्यबस्थायात नेता मा: । नेता धैपिं आ:या पोलिटिकल पार्टीया नेता जक मखु न्हापा न्हापाया जुजु पिं नं राज्य ब्यबस्थाया नेता हे ख:। अथे जूसा, नेवा:पिन्त शासन याम्ह अन्तिम नेवा:शासक गुलि पुलां स्यूला? बाय् अन्तिम नेवा: जुजु गुलि दँ न्ह्य: झी नेवा:पिन्त शासन यात? शायद छित: लिस: बिइत हथाय चाल जुइ - २५० दँ न्ह्य:या मल्ल जुजुपिं धका:। तर व खँ नं पुरा सत्य मखु । मल्ल जुइमा बाय् लिच्छवि जुइमा, इपिं नं न्हापा पिनें व:पिं आप्रवासी हमलाकार ख:, नेवा:या थायबासय दुहाँ वया अन न्हापा जुजु जुया च्वंपिन्त लिकाना थ: जुजु जुइत ता:लाकु पिं ख: । इपिं अथे जुजु जू वयेवं 'छिपिं पिनेयापिं पिने हे हुँ, जिपिं नेवा:या जुजु जिमि नेवा:या मस्त जुइमा:' धका बिद्रोह गब्ले जू ला? मजू थेँ च्वं । थ:गु समाजया जुजु थ:पिं हे जुइमा धका अथे मसिइवं न्ह्याम्ह जुजु जुयाव:सां 'जय' धका सिन्ह तिका भ्वय नयेगु बानी नेवा:तयत लाना वन । न्हापाया जुजु थथे, आ:या जुजु अथे धका गच्छेकथं जुजुया खँ ल्हाना सुखि जुयाच्वन । थ:गु थासय थ:पिं हे जुजु जुइमा धका मसिइवं बिद्रोहया दु:ख नं याये म्वाल । थ्व नं Ignorance is Bliss या दसू जुल । पिनें दुहाँ व:पिंन्त शासन याका भ्वय नया मस्त च्वने फुपिं नेवा:त । थ:म्ह शासन मयासे मेपिनि पाखेँ शासन याका च्वने मा:बलय छु छु गुमे जुया च्वन नेवा:समाजं व खँ सिइके मफु ।

दसू - ३
लिच्छवि व मल्ल जुजुपिन्त नेवा: मखु आप्रवासी ख: धाल धका छित: नुगलय मछिना वल जुइ । छु खँ थुइकेमा:धासा न्हापा दुहाँ व:पिं लिच्छवि व मल्लपिं आप्रवासी हे ख:, इमिगु भाय नं नेवा:भाय मखु, संस्कार नं पा:। तर लिपा लिपा व लिच्छवि व मल्ल पिन्सं नेवा:भाय नाला यंकल, इमिगु संस्कारया गुलि खँ नेवा समाजय दुतिन, नेवा:समाजय् दुगु खँ नं इमिसं नालाकाल । नेवा:समाजनाप भ्यलेपुना वं लिसें लिपा लिपाया लिच्छवि व मल्ल पुस्ता नं नेवा:समाजनाप हे दुसुना वन। थ्वयात 'एसिमिलेसन' धाइ । थथे एसिमिलेसन जू वं बलय लिपाया लिच्छवि व मल्ल जुजुपिं नं मुलवासी नेवा:बराबर जुल, अले इमिगु पालय हे नेपाल तस्कं बिकास जूगु जुल । 'नेपालया स्वर्णकालया जुजु' धका नां दंपिं लिच्छवि वा मल्ल जुजुपिं न्हापांगु पुस्ताया आप्रवासी मखु । व हे समाजय मचाबलय निसें हुर्के जुया, व समाजया संस्कार, भास व सभ्यतानाप भ्यलेपुना च्वंम्ह मनू याने कि मुलवासी चरीत्र दुम्ह मनू हे जुजु जुल धा:सा व समाज विकासय् त:धंगु पला: छिना न्ह्यज्याना वने फै धैगु दसू लिपाया पुस्तायापिं लिच्छवि व मल्ल जुजुपिनिगु कार्यकाल ख:। तर व खँ विचा: मयासें 'न्हापा नेवा: जुजु पिनिगु पालय नेपा:या कलाकृति संस्कृति तस्कं च्वन्ह्या । जिपिं नेवा:जुया जिमिगु पुर्खाया गौरब याना च्वना । हलिमय दकलय च्वन्ह्यागु सभ्यताया धलखय जिपिं नं ला:' धका न्हाय् म्वाका हाला जुइपिं नेवा:त ग्वा:ग्वा: दु । आप्रवासीपिनिगु शासन सत्ताय अज्या:गु विकास सम्भव मदु, अथे जुया हे न्हापा जूगु विकासयात झीसं न्ह्याकायंका निरन्तरता विइमफु, म्हालासाला यायेमफु, संरक्षण संवर्धन मदया नष्ट जुजुं वनाच्वंगु दु धैगु खँ इमिसं मस्यू । व खँ सिल कि इमिगु सुख व गौरव दक्वं फातापुलिइ । थ्व यात नं Ignorance is Bliss धायेगु मखा जुइ !!

दसू - ४
मल्ल जुजुपिन्त हाकुतिना व:पिं शाह जुजुपिन्सं नेवा:समाजनाप भ्यलेपुनेत मस्वल । इमिसं नेपाल सम्बत मछ्यल । नेवा:भासं च्वयात:गु भ्वंयात मान्यता मबिल । नेवा: भासयात लायकुलिइ व ज्याकुथिइ थाय् मविल । नेवा:तयत थ:गु सीप क्यनेगु लँपु गन गन ज्यू अन अन तिना छ्वल । थथे जूबलय शाह जुजुपिनिगु शासनया इलय नेवा:तयत निगूगु तगिंया मनू (दोस्रो दर्जाको नागरीक)याना बिल। कुमारी द्यवं सिन्ह तिकुसां, सम्यक भ्वय् न्यायेकुसां, नवदुर्गाया प्रसाद नकुसां, कर्णामय द्य:या प्वाकलं क्यंसां, सितिकं लायकुलिइ लयताच्य: जू वंसां, जुजुपिनिगु कोथिइ वना म्ये हा:वंसां, प्याखँ क्यं वंसां, तिकिझ्या:या ल्यूने सुचुका त:धि यानात:पिं म्ह्यायमस्त देछाना त:सां - न्ह्याग्गु न्ह्याग्गु या:सां शाह जुजुपिन्सं नेवा:यात थ: नाला नेवा:समाजनाप भ्यलेपुनेगु कुत: गब्लें नं मयात । ११गु पुस्ता लिपाया राजखान्दान दिपेन्द्र, श्रुति, पारस, प्रेरणा पिनि नेवा:समाज नाप छुं नं भावनात्मक सम्बन्ध मदु । थज्यागु सामाजिक अवस्था व हिलावंगु राजनीतिक अवस्थां याना नेवा:समाज नं शाह जुजुपिं हाकुतिनेगु आन्दोलनय् साथ ब्यू वन । शाह जुजु पिं क्व:द:वबलय नेवा:समाज नं लयताल । शाह जुजुपिनिगु ल्यंपुलांगु नयेत पल्केथूपिं निम्हप्यम्ह नेवा:त बाहेक मेपिं दक्वं नेवा:त आ: नं लय् ताया च्वंगु दु । तर इमिसं छु मस्यू धा:सा शाह जुजुपिन्सं शासन या:बलय १० गु पुस्ता नेवा:त मानसिक हिनता ज्वना म्वाना वन, इमिके दइच्वंगु श्रृजनाशक्ति तंकावन, सीप ल्व:मंका वन, थ:त मनय वंगु खँ ग्याचिकु मदयेक धायेगु व थ:गु खँ तयेगु क्षमता तंका वन, थ:गु पहिचान (भास, संस्कृति, तजिलजि, सम्पदा व सभ्यदाया चिं) थुइकेगु विचार मदयेका वन, 'राजनीति'यात 'खि क्वबिया लायकू च्यूता' धका हेला यायेगु बानी स्यनावन, राजनीति याये मसयेका वन, स्वाभिमानया नीतिं ल्वाये मसयेका वन, मस्त व भावि पुस्ताया नीति हाले मसयेका वन । ओहो थ्व १०गू पुस्ता दुने नेवा:तयसं गुलिमछि तंके धुंकल खनीसा धका स्यूसा नेवा:त शाह जुजुपिं हाकुतिने धुंका लय लय ताया सुम्क च्वंच्वने फै ला? थ:गु तंगु वस्तु मालेत व हाकन मुनेत मस्वइला? ग्व: जिं ला अथे स्वया जूपिं नेवा:त तस्कं हे म्हो जक खना । शाह जुजुपिन्त हाकुतिना अन लिपा लयताया सुम्क च्वंच्वंपिं नेवा:त 'Ignorance is Bliss' या दसु ख: ।

दसू - ५
नेवा:त थौंकन्हय नेवा: भाय् त्व:ता मेमेगु भाययात छेँ दुनेया भाय् यायेगुलिं प्रतिस्पर्धा याना जूगु दु । जिमि मस्त नेवा: मस: खँय भासं खँ ल्हाना दिसँ रे धाये दैबलय इमिगु न्हाय धरग्वारा थेँ त:पुना च्वनी । मस्तयत नेवा:भाय स्यनेगु जिम्मेवारी व कर्तव्य माँ अबु पिनिगु ख: । नेवा: भाय् मस्यना माँ अबु पिन्सं थ: पुर्वज, थ:गु पुस्ता व थ:गु भावि पुस्ताया न्ह्य:ने गम्भीर अपराध याना च्वंगु दु धका मस्यू । स्यूपिन्सं नं व अपराधया सँजाययात वास्ता मयासें थ:गु नेटिभ भाय् नेवा:भाय यात हेला याना च्वंगु दु । थ्व नं ला Ignorance is Bliss हे ख: ।

क्वचायेके न्ह्य:
थज्यागु Ignorance is Bliss या दसू त झीगु समाजय न्यंकभनं दु । गुम्ह गुथिया जग्गा मिइ दत धका लयता:पिं दु । गुम्हं दाजुकिजाया सम्पति नयेखन धका लयता:पिं दु । गुम्हं छेँ थुना लँ तब्या: यात धका लयेता:पिं दु । गुम्ह त:त:प्वाँय तिसा तिइखन धका लयेता:पिं दु । गुम्ह ब्या-भ्वजया जन्तिइ वहया असर्फि मसलाप्वचय् सुथने खन धका लयेता:पिं दु । गुम्ह निद्व: मा: धा:गु सामान भा: क्वकया खुसलं मिया वन धका लयेता:पिं दु । गुम्ह जातीय राज्य मज्यू धा:पिं चुनावय त्यात धका लयेता:पिं दु । गुम्ह छेँ बालं बिया सुम्क च्वना नये खन धका लयेता:पिं दु । Ignorance is Bliss या दसू गन जक मदु? बजा:भावय दु, तिसा वसलय दु, राजनीतिइ दु, चुनाबय दु, शिक्षाय दु, स्वास्थ सेवाय् दु, जागीरय दु, पेशाय दु । थथे न्यंकभन दू स्वयेबलय दक्व थासय नं सुख या सुख जुइमा:गु । तर स्वयादिसँ गन गन Ignorance is Bliss दु अन अन दु:ख नं दु । वास्तवय Ignorance is Bliss धैगु हे दु:खया मुहान ख: । व मुहानं पिहाँ वयेत प्वकतांगु सुखया चाकलं पिहाँ वये हे मा: ।

Ignorance नाप ल्वायेगु धैगु हे मू ज्ञां थुइकेगु, न्हूगु खँ मालेगु, सयेकेगु सिइकेगु व थ:गु पहिचान (भास, संस्कृति, तजिलजि, सम्पदा व सभ्यदाया चिं) नाप स्वानाच्वंगु खँयात बेवास्ता मयायेगु ख:। अथे मयायेकं झी न्ह्याक्व हे तधं मनू जूसां, न्ह्याक्व हे धिवा कमेयासां, न्ह्याक्व हे बल्लासां, न्ह्याक्व हे कुशल कालिगह्र जूसां, न्ह्याक्व हे बांलाम्ह कलाकार साहित्यकार जूसां, झीत, झीगु समाजयात व झीगु भाविपुस्तायात मा:गु खँ ल्हाना नेवा:समाजयात तिब: बिइगु ह्याउ, आँट व विश्वास दइ मखु । Ignorance नाप मल्वात धा:सा झी खाली छु खँ ल्हात कि मेपिन्सं ययेकिइ, छु खँ ल्हात कि झीत न्ह्यां वइ, छु खँ धाल कि झीगु जयजयकार याना खादा क्वखायेकिइ, व जक ध्यान तइपिं जुया वनी । व बानी धैगु मेपिनि जय मालेगु बानी ख:, थ:गु जय मथुइगु बानी ख:, च्य: बुद्धिं जा:गु बानी ख: । थ:गु ल्हातय शासन मदयेका १०गू मछिं पुस्ता आप्रवासिपिं पाखेँ शासित जुया च्वनेमा:गुलिं झीगु समाजय अज्यागु च्य: बुद्धि दुपिं मनूत यक्व दु । अथे जुया हे Ignorance is Bliss या दसू झिइसं वाल्लब्याल्ल खंकेफुगु ख: ।

झीसं झीगु समाजयात थ्व Ignorance is Bliss या स्तरं मुक्त यायेगु तातुने मा: । झी दकलय न्हापां थ:गु नजरं थ:त बाँला खंके फयेकेमा:। थ:गु छेँज:या नजरं थ:त बाँला खंके फयेकेमा:। थ:गु भाय् थ:गु थायबाययात बाँला खंके फयेकेमा। थ:थाय दुगु देग: सत:या पिने खनेदुगु कलाकृति जक मखु दुने दुने जग क्वय निसे च्वय पल्लि पल्लिइतकया खँ सिइकेगु थुइकेगु कुत: याना वनेमा:। थ:गु भाय हाकुतिना मेपिनिगु भाय् ल्हाना झी गब्लें नं त:धं जुइमखु । थ: छेँज: व समाजयात घातयाना मेपिं पाखेँ झीत गब्ले नं बाँलागु इज्जत दइमखु । थ:गु Ignorance यात त्वपुया सुख मालेगु कुत: पाखण्ड ख: । थ:गु Ignorance यात म्ह स्यूसां बेवास्ता यायेगु लाचारी ख: । Ignorance तंकेत पाखण्ड व लाचारी त्व:ता ज्ञान, पहिचान व शक्ति मालेगु दु:ख जुइगु लँपुइ पला: तये हे मा: । दु:खया स्रोत Ignorance नाप ल्वायेत न्ह्यचिले हे मा: । मखुसा प्वकतांगु सुखया गालय हे लाना न्ह्याबलें दु:ख फया च्वनेमालीगु अभिशापं झीगु समाज मुक्त जुइ फै हे मखु ।

क्वचाल !!!

Continue

Everest 2014: Avalanche Near Camp 1-Sherpa Deaths:Update 8

source : http://www.alanarnette.com/blog/2014/04/17/everest-2014-avalanche-near-camp-1-sherpa-deaths/
 

Brief update as of early Monday AM in Nepal
This is a brief list of updates:

• NO decisions have been made on closing Everest south for the season. I don’t expect it but the Nepal government could.
• Individual teams are making their decision now. I expect a few to cancel but not many.
• Individual climbers are making their decisions now. I expect 10% of the 350 non-Sherpa climbers to return home
• I expect a fair number of Sherpa to stop climbing this season and forever now but not a huge amount.
• There are over 600 working Sherpa on Everest for 2014
• My deep and sincere condolences to all the families, friends and teammates of the fallen Sherpa
• Heavy snow on Sunday, April 20 have stopped all search efforts
• Reports have 17 dead as of today, more are missing. I expect the death count to increase.

This post from Robert Kay, climbing with Phil Crampton’s Altitude Junkies, provides one of the most succinct synopsis thus far:

We were on the trail that winds through camp (it’s about 3/4 mile from one end to the other).  I heard the glacier ice break loose and watched it fall into the icefall. Immediately knew we had a big problem.  We saw people coming down and they looked quite shocked.  At the same time rescuers headed up, including Phil and six of our Sherpa.  Unfortunately very little could be done as the victims were all buried deeply.
Helicopters arrived after about two hours and took the injured down to base camp in several trips.  They began carrying the dead using a long line.  Base camp became a very somber place.  Rumors were flying around and no one know for certain what was true or not.  Our team joined the Sherpa in their tent after dinner to show our support and respect.  We were there for several hours.
Things seem a bit more normal today. Although many of the other team’s Sherpa have gone home for a few days, our guys are staying here.  Phil says the place is safer now that the weak portion has fallen and I think he is right.  We will likely only have one rotation (into the ice fall) instead of the two that were originally scheduled which will  further lower our risk.

Donations:

• The American Alpine Club has established a fund to help the Sherpa families. http://americanalpineclub.org/p/sherpa-support-fund
• The Juniper Fund is accepting donations
• The Khumbu Climbing Center is accepting donations

Final update for a couple of days – Fund Established

It is after midnight on Everest now and hopefully everyone is resting as best they can. The tragic events of the last 24 hours are horrific in the mountaineering community by any standard. 13 are known to have lost their lives and another 3 are missing and will probably be presumed dead at some point, but the search continues tomorrow.
In a country where the per-capita income is $500/year, a Sherpa can make $5000 or  more working on Everest. This allows them to put their children through schools, build tea houses and pursue a better life for their families.
Many of the dead are related to other Everest Sherpas – fathers, sons, brothers, uncles, cousins. They are one large family. This is a human tragedy. This is a time to honor these men doing their jobs, working extraordinarily hard without complaint year after year. This is what they do.
I hope the Ministry of Tourism will take care of their families. I know the expedition companies will provide support. But in an event of such magnitude, a reaction of similar proportion is in oder by the Nepal government.
There will be no climbing for several days to honor the dead and to allow the route to be rebuilt. Those stranded in the Western Cwm are safe and will return to base camp as soon as the route is re-established.
IMG has announced they will continue their expedition but will understand if individuals choose to leave. I expect other expedition to follow suit but also many individual climbers to return home and a few expeditions to cancel altogether. But time is needed at this point.
The 2014 event was an ice release, (technically not an avalanche), not snow, and when the serac hovering off the west Shoulder of Everest collapsed, it sent house sized ice blocks all over the route. This is different than a traditional snow avalanche that can be triggered to release by explosives. With hanging ice it may stay there for decades or fall tomorrow, there is no way of knowing or predicting.
Thanks to Tim Ripple, Peak Freaks, for posting this video of a similar avalanche, but a bit lower, that occurred in 2009.

This will be a time of reflection and healing for everyone on Everest, even those on the north who are unaffected. Climbing is a tight community. If you have climbed long enough, you will know someone who falls.
My deep and sincere condolences to all the families, friends and teammates of the fallen Sherpa. I wish peace for those who fell yesterday and for their families for tomorrow.
The American Alpine Club has established a fund to help the Sherpa families. Click this link
Climb On!
Alan
Memories are Everything
Update and summary 6

Around 6:30 am, April 18th, an ice avalanche occurred off the West Shoulder of Everest hitting an area just below Camp 1 which is located at 19,500′ but near the top of the Icefall. The estimated altitude was 5800m or 19,038′.
At this point in the Everest season, only one commercial team, IMG’s Hybrid group, was in the Western CWM as they had climbed to Camp 1 the previous day. Many other teams with an estimated client base of 350 non-Sherpas had only recently arrived at EBC and were preparing to make the same climb today or tomorrow.
However, there were over 100 Sherpas from multiple teams ferrying loads to Camp 1 and Camp 2. Some had already completed their job and were returning to Everest Base Camp, some were still climbing higher. The avalanche released without warning and so suddenly that it was impossible to avoid the impact. The area of impact is heavily crevassed making rescues difficult.
An estimated 100 Sherpas or Westerners were estimated to be above the impact area and are cut-off from returning to base camp until a new route can be put in by the Icefall Doctors, a dedicated set of experts in route fixing within the Khumbu Icefall. This could take several days depending on the damage but these Sherpa are skilled and can do amazing work, plus they will get help for all the other Sherpa.
My best estimate is that the area that released was a large snow and ice serac located low on the West Shoulder of Everest. This serac has generated great concern for years and was one of the reasons Himex canceled their 2012 season for fear it would release. It has released three out of the last four years.

Khumbu Icefall Popcorn area in 2011

Immediately after the avalanche spray subsided, Sherpas searched the debris field and found 8 survivors. Eyewitnesses reported boots protruding through the snow. Many however were buried and their bodies recovered later. A person can suffocate within minutes when buried under heavy snow.
Avalanche beacons are rarely used by Everest climbers but have been used for several years by Himalayan Experience, aka Himex- Russell Brice. None of their Sherpas were involved in this incident so it is unclear if beacons would have aided in the recuse. Also, the search team must have had proper search equipment to use the beacons. This incident may change how teams view this valuable tool.
Helicopters were called in to take the bodies back to base camp using the long line technique where the body is attached to a line connected to the helicopter thus avoiding having the helicopter land on unstable terrain. Survivors were flown to Lukla or Kathmandu for further treatment.
The Sherpas worked for seven different expeditions including the team filming the planned wingsuit jump by Joby Ogwyn from the summit on May 11.
The recently announced safety improvements such as dual lines, government officials at base camp and trash collection had no impact on this tragedy.
As of this post, Friday, April 19, 9:00pm in Nepal, it is unclear what will be the impact of the remaining season. IMG has announced they will continue with their expedition. and that various teams have agreed to stay out of the Icefall for two days to allow the icefall doctors time to get back up and rebuild the climbing route.
I want to express my deepest condolences to the Sherpa families for this loss.
Alan
Update 5: 12 bodies recovered, 1 sighted but not recovered. 8 were rescued. 4 still missing. Around 25 were hit by the avalanche
Teams involved: Alpine Ascent, Summit Nepal, Himalayan Guides, Beuyl, and 5 from Shangr-la Shangri-la Nepal Trek
Occurred at 5800m, 19,028′ near top of Icefall
Bodies were transported to Everest Base Camp using long lines from helicopters. Injured were flown to Lukla or Kathmandu

13 Confirmed deaths, 3 missing

1. Mingma Nuru Sherpa, , Shangrila Nepal on NBC Everest Expedition, died from avalanche into Khumbu Icefall
2. Dorji Sherpa, Shangrila Nepal on NBC Everest Expedition, died from avalanche into Khumbu Icefall
3. Ang Tshiri Sherpa, Shangrila Nepal on AAI Everest Expedition, died from avalanche into Khumbu Icefall
4. Nima Sherpa, Shangrila Nepal on AAI Everest Expedition,  died from avalanche into Khumbu Icefall
5. Phurba Ongyal Sherpa, Adventure Consultants, died from avalanche into Khumbu Icefall
6. Lakpa Tenjing Sherpa, Adventure Consultants, died from avalanche into Khumbu Icefall
7. Chhiring Ongchu Sherpa, Adventure Consultants, died from avalanche into Khumbu Icefall
8. Dorjee Khatri, Adventurist Everest, died from avalanche into Khumbu Icefall
9. Dorjee Sherpa, Adventurist Everest, died from avalanche into Khumbu Icefall
10. Phur Temba Sherpa, Adventurist Everest, died from avalanche into Khumbu Icefall
11. Pasang Karma Sherpa from Juving Solukhumbu, Jagged Globe,died from avalanche into Khumbu Icefall
12. Asman Tamang, Himalayan Ecstasy Lhotse,  died from avalanche into Khumbu Icefall

Missing (1 found, no name released)

1. Tenzing Chottar Sherpa from Yelajung, Shangrila Nepal on AAI Everest Expedition,  from avalanche into Khumbu Icefall
2. Ankaji Sherpa, Everest Chinese Dream Expedition, from avalanche into Khumbu Icefall
3. Pem Tenji Sherpa, Everest Chinese Dream Expedition, from avalanche into Khumbu Icefall
4. Ash Bahadur Gurung, Everest Chinese Dream Expedition,  from avalanche into Khumbu Icefall

source: Nepal Ministry of Tourism via Himalayan Times
Update 4:
Over 100 Sherpas and climbers trapped above avalanche. All climbing stopped on Everest. Helicopters bringing bodies back to base camp
Update 3: (updated)

Western teams reporting in:

• IMG: 1 Sherpa hurt, not seriously, no members or guides
• Peak Freaks: none involved
• Alpine Ascents: some Sherpa involved, no members or guides
• Adventure Consultants: some Sherpa involved, no members or guides
• Altitude Junkies: none involved
• Jagged Globe: 1 Sherpa died, 6 Sherpa involved, no members or guides
• Himex: none involved
• Tim Mosedale: none involved, not at base camp yet
• Alpenglow: none involved, not at base camp yet
• SummitClimb: none
• RMI: none
• Exploradus: none

Update 2: prepare for casualty count increasing: 13 died 3+ missing

Update 1: IMG reports 1 of their Sherpa slightly injured rest OK. Important as they were only western team in the area at the time, I believe.
Original Report
Early Friday morning, April 18th, an avalanche off the West Shoulder of Everest has buried climbers, mostly if not all were Sherpa, working to carry loads to Camps 1 and 2. At least two Sherpa are confirmed killed in avalanche and at least two have been rescued but many more are missing.
Reports of over 100 people, mainly Sherpa trapped in Western Cwm after avalanche damaged ladders in the Icefall
Remember that early report are always wrong so please consider this as an early report. However, I have eyewitness reports.
Rescue is underway and helicopters have been called. All climbing has stopped for the day.
The avalanche hit just below Camp 1 and above the top of the Khumbu Icefall according to eyewitness reports.
Gavin Turner climbing just below the avalanche reported this just now:

I am safely back at Base Camp.
I was climbing through the icefall this morning at about 6am when a very large avalanche struck a couple of hundred meters above us. I was with my incredible Sherpa, Phu Tsering. We watched the enormous avalanche cloud approach us and we were both covered in snow dust. After some initial concern, we knew we were safe and essentially out of harms way. Phu Tsering chanted some Buddhist prayers and made an offering to the mountain. The avalanche cloud covered us, but fortunately we were a couple of hundred meters under the impact zone.
There were many climbers and Sherpas above us, higher in the icefall, and an unknown number of them (reportedly all Sherpas) have been killed and injured. The rescue is underway and many Sherpas and westerners were rushing up the mountain to assist in the rescue as I was descending.
I am extremely grateful to be back at base camp and feel deeply saddened and shocked at the loss of life today.
My prayers are with all touched by this tragedy.

This area is known for avalanches. In 2010 an avalanche actually hit Camp 1, destroying many tents and causing some injuries. Camp 1 was moved further away from Everest and more towards Nuptse as a result. In 2012, an avalanche released off Nuptse and into the Western CWM near Camp 1 and one Sherpa cook was swept into a crevasse but was rescued and taken back to Kathmandu with back injuries. Another released in 2013 with no serious impact.
The most Sherpa killed on Everest thus far was in 1922 when an avalanche on the North Col killed 7 Sherpa. There have been 86 Sherpa deaths on Everest since 1922 with 27 deaths from avalanches and 12 from a collapse in the Khumbu Icefall.
The largest number of deaths in any single season was in 1996 when 15 died on both sides including 3 Sherpa. 8 died in one day on the South side on May 10/11.
I will update this post as I get reliable, confirmed information.
My sincere condolences to all the families, friends and teammates
Alan

Continue

Search ends for missing on Everest, some Sherpas call for shutdown

photo credit :Alan Arnette

 (Reuters) - Rescuers have given up searching for three sherpa guides missing two days after the deadliest ever accident on Nepal's Mount Everest killed at least 13 and shocked the mountaineering world.

Snow and huge chunks of ice swept down the perilous and crevasse-riddled Khumbu Icefall on Friday as guides ferried supplies to upper camps for foreign climbers trying to reach the summit of the world's highest mountain.

Helicopter searches and teams scouring the area on the ground on Friday and Saturday found no sign of the missing men, who rescuers believe were knocked into crevasses or trapped under snow while preparing the route for climbers.

"We have called off the search operation. It not possible to find the three missing persons, dead or alive," said Lakpa Sherpa, of the Himalayan Rescue Operation, speaking from base camp, the starting point for Everest expeditions.

The helicopters used in the search and to ferry bodies from the mountain have been called back to Kathmandu, an army spokesman said. The official death toll remained 13 fatalities.

Rescuers brought six bodies from the base camp to Kathmandu at the weekend and have kept them at a sherpa Buddhist monastery in accordance with tradition. The rest were handed over to families in the Solukhumbu region where the accident took place.

"The bodies will be carried out from the monastery and cremated separately according to the sherpa tradition on Monday," said Ang Tshering Sherpa of the Nepal Mountaineering Association.

Sherpas are an ethnic group in Nepal and have helped foreigners climb the country's towering peaks since before Sherpa Tenzing Norgay and New Zealander Sir Edmund Hilary became the first to reach the top in 1953.

EXPEDITION MORATORIUM?
The accident focused attention on the risks sherpas take and on overcrowding on Everest, where the number of fatal accidents has risen in recent decades, although it dropped last year.

The government has issued 334 permits this season, up from 328 last year, with a similar number of guides assisting - and often doing precarious work fixing ropes and ladders to make the mountain safer for their clients.

Shocked and demoralized by the accident, several sherpa guides have called for the 8,850 meter (29,035 feet) mountain to be closed to expeditions during the popular climbing season that runs through May this year as a mark of respect for the dead.

"I would feel better if all the expeditions for this year are canceled because 15 to 20 people have been killed. It would be in respect for them. If all the climbing sherpas were to do this, it would solve the problem. Plus the Nepal government should try to convince the expedition team and trekking teams as well," said guide Jyagba Sherpa, speaking in Kathmandu.

Bhim Paudel of Himalayan Guides, a company that provides local logistics to foreign climbers and that lost six sherpas in the avalanche, said not all the guides agreed.

"(Some) feel that Everest should be given rest this year while others want to continue. No decision has been taken yet," Paudel told Reuters.

Some sherpas oppose closing Everest this season because the expeditions are their main livelihood, helping them make up to $5,000 a year in a country with an average annual income of just
$700.

The government, for which expeditions are a main source of income, said it was up to the sherpas to decide.

"We have issued climbing permits. So we can't ask anyone not to climb. Likewise we cannot force any one to climb," Tourism Ministry official Tilakram Pandey said.

Source : http://www.reuters.com/article/2014/04/20/us-nepal-everest-avalanche-idUSBREA3J0C720140420?feedType=RSS&feedName=everything&virtualBrandChannel=11563

(Reporting by Gopal Sharma; Editing by Frank Jack Daniel and Angus MacSwan)

Continue

मदया वनेधुंकूम्ह भाषा थुवाः भाजु इश्वरानन्द श्रेष्ठचार्ययात लुमंके

"नेवाः, तामांग, राई, गुरुंग वा मगर आदि जनजातिया ल्हातय् सत्ता मवतले धाये गब्ले तक खय् ब्रम्हुतय् ल्हातय् नेपाःया राजनीति लानाच्वनी अब्ले तक नेपाः गब्लें थहाँ वने फइमखु ।"

– भाषा थुवाःभाजु इश्वरानन्द श्रेष्ठचार्य

(मदया वनेधुंकूम्ह भाषा थुवाः भाजु इश्वरानन्द श्रेष्ठचार्ययात लुमंके कथं वयकःलिसें डा. बाल गोपाल श्रेष्ठजुं कयातःगु खँल्हाबल्हा थन न्ह्यब्वयागु जुल । थुगु खँल्हाबल्हा नेपालभाषाया वाःपौ इनाप दँ ११ ल्याः ४९ व ५० ल्याखय् [29 December 1993 j 5 January 1994] नीछदं न्ह्यव पिदंगु खः । )

नेपालभाषा ख्यलय् व्याकरणविद्, कोशकार, प्याँखं च्वमि, उपन्यासकार, कवि, निवन्धकार व संमालोचक कथं सुपरिचित इश्वरानन्द श्रेष्ठचार्य नेवाः भाषाया व्याकरण सम्वन्धि अध्ययन अनुसन्धान यानाच्वंंपिं विश्वन्यंकया विद्घानतय् निंतिं नं छगू परिचित नां खः । नेपालभाषायात विश्वया अनेक विद्घानतय् दथुइ थ्यंका थ्वया महत्व, विशेषता बारे अनेकन शब्दकोषतय् निर्माण ज्या यानादी धुंकूम्ह श्रेष्ठाचार्य भाजु त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपालभाषा प्राध्यापनं अवकाश ब्यूलिसे छुं दँ न्ह्यवलिसे अवकाश जीवन हना वैच्वनादिगु दु । जागीर उमेरया हदं अवकास जूसां व्यक्तिगत तवरं ल्हाय्म्ह जोशं नेपालभाषा–अंग्रेजीया थी थी विषय व विधाया कोष निर्माणया ज्याय् सक्रिय भाजु श्रेष्ठाचार्यं ख्वीखुदँया उमेर पार यानादी धुंकगु दु ।

Continue